De bestrijding van criminaliteit vertoont veel gelijkenissen met de aanpak van ruimtelijke vraagstukken in Brabant. “Het zijn vaak complexe casussen, waarbij je op zoek moet naar spelden in de hooiberg. Dat je desondanks succesvol kunt zijn laten politie, openbaar ministerie en lokale burgemeesters steeds vaker zien,” zegt Femke van de Plas. Zij was, samen met haar voormalig collega Jeroen Steegmans van adviesbureau Hiemstra en De Vries, lange tijd medeverantwoordelijk voor de succesvolle veranderingen in de aanpak van criminaliteit in Brabant.
Welke lessen kan de beweging #ikroeimee trekken uit de manier waarop de politie, het openbaar ministerie en de lokale burgemeesters samenwerken in hun poging criminelen te stoppen?
Ook de bestuurlijke driehoek stond jaren geleden op een kruispunt. De politie en het openbaar ministerie hadden simpelweg te weinig middelen om de criminelen te kunnen aanpakken. “De criminelen waren ons steeds een stap voor”, erkent Femke van de Plas. Dat kwam niet in de laatste plaats door de bestrijders zelf. “Onze grootste vijand kwam van binnenuit. De trage vergadercultuur, stapels dossiers die bleven liggen zonder dat er een oplossing in zicht was en veel focus op interne belangen. Het was doormodderen en aanmodderen.”
Toch hebben de betrokken organisaties in de afgelopen jaren stevige resultaten geboekt. Die verbetering is te danken aan zeven lessen, die politie, openbaar ministerie en lokale burgemeesters hebben geleerd – en die zij sindsdien in de praktijk brengen. Femke van de Plas en Jeroen Steegmans gaven op 8 oktober 2025, tijdens de tweede bijeenkomst van de beweging #ikroeimee, een toelichting op de zeven lessen.
-
De meerwaarde van een vliegende start
“Begin met vast te stellen wat je wilt bereiken. Als je dat weet ga dan direct naar buiten. Ga in gesprek met betrokkenen, met bewoners bijvoorbeeld. Vraag na wat er speelt en deel relevante informatie. Zorg ervoor dat je samen in dezelfde film terechtkomt.
Het is simpelweg niet mogelijk om bij de start van een project al alles in beeld te hebben. Streef daar dan ook niet naar, maar begin! ”
-
Maak één stevig gezamenlijk verhaal en prioriteer
“Stel je bij elke casus de vraag: waar kunnen we echt het verschil maken? Toen we begonnen met ondermijning van de criminaliteit in Brabant hadden we een lijst van 30 knelpunten. Die hebben we teruggebracht naar 9. We hebben de focus gelegd op de vitale elementen van de criminele industrie en vooral díe aangepakt. Neem als voorbeeld de motorbendes. Bij hen hebben we ons gericht op slechts drie zaken: het in kaart brengen van de kopstukken, een inventarisatie van de locaties van waaruit deze opereren en waar en hoe zij hun nieuwe aanwas rekruteren.”
-
Stel een compact team samen met een ‘ontkleurde’ aanjager
“Je hebt iemand nodig die steeds het gezamenlijke belang voor ogen houdt en er voor zorgt dat het team blijft doen wat vooraf is afgesproken. Dat hoeft niet per se de inhoudelijk beste man of vrouw te zijn, maar wel de beste procesbewaker. Wij wijzen onze projectleiders niet aan, maar laten ze solliciteren. Dan weet je zeker dat je de meest gemotiveerde kandidaten krijgt.
De aanjager moet sterk in de schoenen staan. Hij of zij moet door bestuurlijke lagen heen durven te breken. Soms er zelfs met gestrekt been in gaan, om iets voor elkaar te krijgen wat op voorhand onmogelijk lijkt. Tot slot, zorg voor een compact team. Niet iedereen hoeft over alles mee te praten.”
-
Snelheid is een kwaliteit
“We hebben afscheid genomen van deadlines die ver weg in de tijd lagen. Waarom vier weken wachten als het ook in een week kan? Zodra er vertraging optreedt ontstaat ook snel het idee dat er geen energie in zit. Het zet de samenwerking onder druk. Daarom: zorg dat je snelheid houdt.”
-
Leg continu de focus op kansen en zoek creatieve oplossingen
“Voor de aanpak van de criminaliteit in de Rotterdamse haven waren op enig moment al acht rapporten geschreven. Er lag de vraag om opnieuw de knelpunten in beeld te brengen. Wij hebben gekozen voor een actieonderzoek. Geen nieuw rapport maken, maar kijken wat je morgen kunt oplossen. Waar staan de lichten op groen en kun je direct aan de slag? Soms moet je ook op zoek naar creatieve oplossingen. Bij een specifieke casus hadden we stevige verdenkingen, maar onvoldoende bewijs om een pand binnen te treden. We hebben toen een politiebusje met zwaailicht en sirene voor de deur gezet. De criminelen raakten in paniek, sprongen van het balkon en het bewijsmateriaal lag voor het oprapen.”
-
Op een dood spoor?
“Durf af en toe de bezem erdoor te halen. Op een gegeven moment hadden we in Oost-Brabant 50 casussen. Niet een van die casussen liep goed. We hebben vervolgens die 50 casussen teruggebracht naar 10. We hebben ze allemaal hernoemd en overal nieuwe teams op gezet – en toen lukte het wel.
Haal dwarskijkers binnen. Mensen van buitenaf die in staat zijn jou te spiegelen op wat je doet. Je kunt ook gebruik maken van de wisdom of the crowd. We kwamen in een bepaalde casus niet verder en hebben toen een challenge uitgezet onder inwoners. Dat leverde in drie weken tijd 80, deels zeer waardevolle inzendingen op. Haal je informatie niet alleen uit systemen, maar ga naar buiten. Vraag de mensen op de straat wat zij zouden doen.”
-
Zet communicatie in als ‘wapen’
“Communicatie doet ertoe. Voor de bevolking die je zo informeert waar je mee bezig bent, maar ook voor de criminelen die horen en lezen dat je wéér succesvol bent geweest bij de aanpak van waar zij mee bezig zijn. Wij kiezen vaak voor een ‘boegbeeldenstrategie’. Laten zien dat we het met z’n allen doen. Niet één enkele burgemeester in beeld brengen, want dat maakt hem of haar kwetsbaar, maar de kracht van de samenwerking benadrukken.”
Of het, ondanks alle inspanningen, niet toch nog steeds dweilen met de kraan open was, wilde een van de aanwezigen tijdens de bijeenkomst weten. “Mogelijk wel,” gaf Femke van de Plas toe, “maar niks doen is ook geen optie. Als je op voorhand denkt dat het niks wordt, begin er dan ook niet aan. De aanpak waarvoor wij hebben gekozen vraagt wél doorzettingskracht.”
